Quốc khánh Việt Nam 75 năm và sức khỏe của hệ thống chính trị

Việt Nam đánh dấu 75 năm ngày độc lập

Việt Nam vừa kỷ niệm 75 năm Quốc khánh 2/9/1945 –2020 với truyền thông nước này nêu ra nhiều thông điệp khác nhau, nhấn mạnh đến ổn định chính trị.

Có ý kiến nói về bài học 'bất biến ứng vạn biến”, không cần thay đổi cơ bản về thể chế, kiên định chủ nghĩa xã hội để phát triển và đảm bảo chế độ vẫn “vững mạnh”.

Các báo khác thì đặt điểm nhấn vào “đoàn kết và đặt lợi ích dân tộc, lợi ích quốc gia lên trên hết”.

Cùng lúc, theo một số nhà quan sát thì hệ thống chính trị do Đảng Cộng sản VN lãnh đạo gặp thách thức về câu hỏi mô hình thể chế cũ kỹ, 'vững vàng' bên ngoài nhưng bên trong gặp khủng hoảng.

BBC News Tiếng Việt ghi nhận ý kiến của bốn nhà bình luận từ Việt Nam và hải ngoại:




Tiến sĩ Phạm Quý Thọ - Viện Chính sách công, Hà Nội:

Chế độ tiêu biểu ở Trung Quốc và ở Việt Nam thực ra có một sức sống rất là dẻo dai, nhưng lý do rất đơn giản đó là nó duy trì một sự chuyên chế, mà thường thường là trấn áp và bạo lực, khiến cho mọi người rất là sợ phải tuân thủ. Thứ hai nữa là nó cũng linh hoạt, sau ba mươi năm đổi mới, nó luôn áp dụng những chính sách người ta gọi là 'sai - sửa', tức là thấy sai thì sửa và được thích nghi với tình hình mỗi khi mà bị dồn đến chân tường, thí dụ như là đói kém hoặc là khi có những tình huống cấp bách.

Sử gia Lê Văn Sinh – Đại học Quốc gia Hà Nội:

Mới trải qua 75 năm tồn tại, chế độ Việt Nam hiện thời đã lâm vào tình trạng bất ổn. Khi đánh giá " sức khỏe " chế độ, một số người trong giới lãnhđạo Đảng và Nhà nước nhận ra chế độ bị lỗi hệ thống. Đó là cách nói ẩn dụ, thay vì chỉ ra rằng một cuộc đổi mới chính trị bị trì hoãn đã lâu dẫn tới tình trạng này.

Hệ thống kinh tế thị trường thì không thể điều hành nó bằng hệ thống chính trị kiểu Xô Viết. Việt Nam duy trì tình trạng bất cập này từ sau đổi mới kinh tế năm 1986 và bất ổn hệ thống xã hội từ đó mà ra, dẫn tới bất ổn chính trị và bang giao như ta thấy.

Nhà văn Võ Thị Hảo – tỵ nạn chính trị tại Berlin, Đức:

Tôi xin dùng hình tượng để nói chế độ hiện nay thể hiện đúng sức khỏe của một ông lão dưới 80 mặc bộ đồ complê Trung quốc, đi giày tây, có song song hai quốc tịch Việt Nam và quốc ngoại (như Cyprus chẳng hạn) để nếu có biến thì có thể sẵn sàng thoát li đi thật nhanh, để lại sau lưng mọi hậu quả.

Chế độ sau 75 năm Quốc khánh, nay mang nhiều bệnh nan y nhưng lại chối từ mọi chữa trị, trái lại lại sẵn sàng cầm dao súng đánh đuổi, bỏ tù những bác sĩ đưa ra kết quả chẩn bệnh và thuốc thang cứu mạng cho thể chế này.

Việt Nam đánh dấu 75 năm ngày độc lập

Ông Trần Tiến Đức, cựu Vụ trưởng, Hà Nội:

Kỷ niệm ngày độc lập, theo thiển ý của tôi, chế độ này vẫn còn đang vững vàng, chưa có gì đe dọa sự tồn vong của chế độ này, tuy nó gặp khá nhiều khó khăn và thách thức kể cả về đối nội và đối ngoại.

Về đối nội, thách thức lớn nhất là thể chế chính trị chưa được đổi mới cho sự đổi mới về mặt kinh tế, chưa phù hợp với xu thế của thời đại mà đổi mới về kinh tế, nước Việt Nam đã chuyển sang nền kinh tế thị trường từ năm 1986. Nếu nói một cách hình tượng, cái áo thể chế hiện nay đã quá chật đối với một nền kinh tế thị trường đang phát triển và cần phát triển.




Về đối ngoại, Việt Nam nằm sát một ông láng giềng khổng lồ mạnh về kinh tế và quân sự, lại có nhiều tham vọng lớn về quyền lực, về lãnh thổ, luôn không từ một thủ đoạn nào để phá hoại, để gây rối, và có nhiều hành vi xâm phạm chủ quyền đối với nước Việt Nam.

Tiến sỹ Mai Thanh Sơn - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam:

Theo tôi, chế độ này đang ở vào giai đoạn cuối của chu kỳ tự nhiên “sinh – lão – bệnh – tử”. Xét cho cùng, sức khỏe của một thể chế cũng không khác gì so với sức khỏe con người. Liên Xô và các quốc gia XHCN Đông Âu là những ví dụ sinh động. Một loạt các nước Mỹ Latinh cũng đã rơi vào trường hợp đó. Câu chuyện của Việt Nam hiện nay liên quan cả đến đối nội và đối ngoại. Một cơ thể già nua tất sẽ sinh nhiều bệnh tật.

Về các ưu, khuyết điểm chính của mô hình thể chế hiện nay tại Việt Nam?

Sử gia Lê Văn Sinh:

Ưu điểm nổi bật của chế độ này là giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị từ tay người Pháp và chấm dứt sự phân chia Nam - Bắc. Nhưng đó là chuyện đã qua. Nay, chế độ xã hội Việt Nam đang đối mặt thách thức to lớn có tính thời đại là độc tài, đảng trị hay cộng hòa, dân chủ, tự do. Cố Chủ tịch HồChí Minh nói đại ý: nước được độc lập mà dân không có tự do thì độc lập ấy cũng chẳng có ý nghĩa gì. Theo đó mà xét, khuyết điểm chính yếu, bộc lộ bản chất chế độ Việt Nam hiện thời là độc tài, toàn trị.

Nhà văn Võ Thị Hảo: Tôi cho rằng chế độ hiên nay có khả năng ứng phó và triệt tiêu đối lập để nắm quyền lực tuyệt đối, biết biến hệ thống quyền lực thành hệ thống kiếm tiền bằng quyền lực để neo giữ những nô bộc trung thành. Đảng Cộng sản và các cá nhân trong hệ thống chính trị ban đầu là quyền lực tách biệt với kinh tế, nay đã ngày một trở thành tập đoàn tham nhũng và lợi ích nhóm có được từ quyền lực vẫn mang danh xã hội chủ nghĩa




Người dân dưới chế độ, thời gian đầu dù rất nghèo và chiến tranh nhưng còn đươc hưởng giáo dục và y tế miễn phí nhưng về sau, Đảng CSvà nhà nước ngày một tỏ ra chối từ hoặc suy giảm trách nhiệm điều hành phúc lợi và thuế để lo an sinh xã hội cho dân, mặc cho dân phải hết sức chật vật, nhiều người lâm vào cảnh khốn cùng, giàu nghèo quá cách biệt.

Nhà nghiên cứu Mai Thanh Sơn:

Tôi đã dành rất nhiều thời gian để cố gắng hiểu hết ngữ nghĩa của 6 chữ trong tiêu ngữ quốc gia “độc lập – tự do – hạnh phúc”. Và tôi thấy rằng, đó thực sự là những mục tiêu còn rất xa đối với bản thân và đồng bào mình.

Đất nước thống nhất về địa lý, lãnh thổ quốc gia, nhưng điều đó liệu có ý nghĩa gì khi lòng người li tán, khối đại thống quốc gia sau 45 năm vẫn chưa hàn gắn được? Sau 75 năm quốc khánh, nhìn lại những được mất về lãnh thổ lãnh hải, về các nguồn tài nguyên vốn dĩ một thời là “rừng vàng biển bạc”, về các thành tựu khoa học và công nghệ, về một thương hiệu quốc gia vẫn còn đang ở đâu đó “tít mù xa” (chữ của nhà thơ Xuân Sách), thử hỏi ai trong chúng ta có thể chỉ ra được một niềm tự hào chính đáng?

Hiện đất nước đang nghèo đi từng ngày các nguồn tài nguyên, đang trăn trở từng giờ về một hướng đi cho nền kinh tế phát triển bền vững, và một bộ máy sờ đâu cũng thấy “củi”. Tôi không nghĩ rằng, đó là tính chất ưu việt của chế độ.


© BBC