Nhìn lại tình hình biển Đông năm 2012

Gia Minh

Bản đồ hình lưỡi bò do TQ tự công bố nhằm chiếm trọn
 biền Đông.Photo AFP

Tình hình tại khu vực Biển Đông trong năm qua tiếp tục gia tăng căng thẳng vì những hành động của Trung Quốc.

Nguyên trưởng ban Biên giới Chính phủ Việt Nam, ôn Trần Công Trục, có một số đánh giá về tình hình đó, cũng như biện pháp cần có trong thời gian tới để duy trì ổn định và chủ quyền trên Biển Đông.



TQ bất chấp luật pháp quốc tế

Trước hết ông nói về những hành động bị cho là ‘quyết đoán’ của Trung Quốc trong thời gian qua:

Trần Công Trục: Như mọi người biết trong thời gian một năm vừa rồi Trung Quốc có rất nhiều hoạt động rất quyết đoán và rất mạnh mẽ, những hành động có thể nói bất chấp luật pháp quốc tế trong hoạt động trên vùng Biển Đông.

Năm vừa rồi TQ có rất nhiều hoạt động rất quyết đoán và rất mạnh mẽ, những hành động có thể nói bất chấp luật pháp quốc tế trong hoạt động trên vùng Biển Đông. Trần Công Trục

Tại sao lại có chuyện đó?  Theo tôi, đó là những hoạt động đã nằm trong chiến lược của Trung Quốc đã vạch sẵn từ lâu rồi chứ không phải mới bây giờ. Đây là những bước đi được tính toán và sở dĩ gần đây mạnh lên có lẽ họ cũng tính toán tình hình quốc tế và khu vực, và cả trong nội bộ của họ nữa để thực hiện những bước đi đó. Mà theo tôi đó là cũng là một phép thử để xem phản ứng của quốc tế và những nước có quan tâm đến khu vực này như thế nào để họ tính toán trong bước thực hiện các mục tiêu của họ như chúng ta đã biết. Đó là thực hiện ý đồ trong việc muốn biến vùng Biển Đông trong khu vực thành vùng mà họ chiếm diện tích gần như hoàn toàn đến 80%, trong đường biên giới mà họ gọi là đường biên giới lưỡi bò.

Như vậy trong thời gian vừa rồi họ làm như vậy là có sự tính toán, cân nhắc các bước thực hiện. Thêm nữa là họ thực hiện một số bước trong khu vực các nước ASEAN mà có những vấn đề về nội bộ; tức chưa thực sự thống nhất trong ‘loại việc’ này. Đó là một nguyên nhân nữa mà họ (Trung Quốc) đẩy mạnh hơn nữa mọi hoạt động của họ.

Gia Minh: Hoạt động của ASEAN trong năm vừa rồi không được như những năm trước, như năm 2010 khi Việt Nam làm chủ tịch. Năm vừa qua thì Kampuchia làm chủ tịch?

Trần Công Trục: Theo tôi đúng như vậy, và như đã nói họ tính toán mọi cơ hội có thể được, đặc biệt tình hình thế giới và khu vực. Rò ràng khu vực ASEAN trong năm vừa rồi, tổ chức ASEAN có những vấn đề nội bộ.

Tàu đánh cá Trung Quốc neo đậu tại một bến cảng
ở thành phố Ôn Lĩnh ngày 16-09-2012. AFP photo.

Năm vừa rồi Kampuchia làm chủ tịch, và chúng ta biết Kampuchia có những phát biểu không thuận lợi lắm cho khối này trước những động thái mà Trung Quốc gây ra. Hội nghị ngoại trưởng ASEAN tại Kampuchia hồi tháng 7 lần đầu tiên không ra được thông cáo chung, và hội nghị gần đây rõ ràng có những phản ứng, động thái của Kampuchia mà nói chung Trung Quốc có thể khai thác điều đó. Tôi nghĩ đây là một trong những lý do, một trong những nguyên nhân gần như rất quan trọng mà Trung Quốc tính toán để thực hiện những bước đi của họ.

Gia Minh: Philippines có những phản ứng mạnh mẽ, vậy ông thấy  những biện pháp của Philippines và Việt Nam trước những động thái của Trung Quốc thế nào?

Trần Công Trục: Theo tôi có nhiều ý kiến cho rằng Philippines là nước tiên phong trong mặt trận gọi là cản phá, cản trở lại hoạt động của Trung Quốc. Thế nhưng tôi nghĩ rằng không phải hoàn toàn như vậy, vì mỗi nước sẽ có liên quan trực tiếp hay gián tiếp đối với những hoạt động của Trung Quốc đã gây ra trong năm vừa rồi. Philipines là nước có lợi ích liên quan, ví dụ như Bãi cạn Scaborough rõ ràng trực tiếp đến Philippines nên nước này phải có những phản ứng mạnh mẽ hơn so với nhiều nước khác là chuyện đương nhiên. Hay chuyện Trung Quốc cho đấu thầu chín lô dầu khí trên thềm lục địa Việt Nam rồi vấn đề họ cắp cáp..., thì Việt Nam có tiếng nói mạnh mẽ. Có nghĩa là quyền lợi liên quan trực tiếp hay gián tiếp để các nước có những thái độ phản ứng; chứ không phải hoàn toàn nước này đi đầu hoặc đi thứ hai. Tôi cho việc phản ứng của Philippines, của Việt Nam và của các nước khác tùy thuộc vào mức độ và tính chất trực tiếp hay gián tiếp liên quan đến lợi ích của từng nước đưa đến phản ứng của họ. Theo tôi ở mức độ có thể thấy rõ là có một sự phản ứng chừng mực. Thực tế là như vậy.

ASEAN cần đoàn kết

Gia Minh: Sự đoàn kết giữa các nước có quyền lợi trên Biển Đông mà bị Trung Quốc vi phạm như vậy, ông thấy mức độ liên kết với nhau thì ra sao rồi?

Theo tôi nghĩ, hiện nay một số động thái của các nước ASEAN trước tình hình đó thì người ta cũng đã ý thức được rằng họ cần phải có sự đoàn kết. Trần Công Trục

Trần Công Trục: Tôi cho rằng một trong những lý do mà Trung Quốc triển khai mạnh hơn là vì điều đó. Theo tôi nghĩ, hiện nay một số động thái của các nước ASEAN trước tình hình đó thì người ta cũng đã ý thức được rằng họ cần phải có sự đoàn kết. Tuy nhiên muốn làm điều đó phải có điều kiện và thời gian cụ thể. Nhưng tôi nghĩ có những hoạt động tích cực ví dụ như ngoại trưởng Indonesia, trong thời gian sau hội nghị khi không ra được tuyên bố chung, ông ta đã đi từng nước một để có gặp gỡ và những nước có liên quan trực tiếp như Malaysia, Philippines, Việt Nam có những chuẩn bị cho các cuộc gặp gở nhằm bàn bạc những biện pháp để đối phó với tình hình này. Và tiếp đến các nước sẽ còn, và đã thống nhất với nhau dự thảo COC, tức bộ luật ứng xử trên Biển Đông. Họ tiếp tục thúc đẩy quá trình này để làm sao lôi kéo Trung Quốc vào bàn đàm phán nội dung này. Tôi nghĩ với sự nỗ lực và tích cực đó hy vọng năm 2013 sẽ có tiến triển tốt. Và tôi cũng hy vọng những nước trong ASEAN sẽ có những dàn xếp với nhau để có tiếng nói thống nhất. Thực sự mọi người cũng ý thức việc cản trở mọi hoạt động gọi là bất thường và phi pháp là có lợi chung cho khu vực. Từng nước đều có lợi ích, và chỉ là việc đóng góp cho nền hòa bình, ổn định khu vực và thế giới thôi.

Tôi hy vọng rằng tất cả những điều mình làm với động cơ đúng đắn và rất trong sáng đó thì chắc chắn sẽ có những bước tiến khả thi thôi, không nên vội bi quan.

Gia Minh: Ngày 1 tháng này, lệnh của tỉnh Hải Nam cho lực lượng chức năng lên khám xét những tàu mà họ cho là vi phạm vùng biển của Trung Quốc tại Biển Đông, có hiệu lực. Theo ông tình hình trước mắt này ra sao?

Trần Công Trục: Tôi nghĩ rằng lệnh của bất cứ quốc gia nào là thành viên của Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển thì không thể nào trái với những điều đã tham gia. Vì khi tham gia thì phải tuân thủ mọi qui định của công ước. Nếu lệnh đi trái với công ước thì các nước khác sẽ phản đối và không có hiệu lực đối với những nước có ý kiến. Như vậy nó phụ thuộc vào thái độ của các quốc gia có liên quan và quốc tế nữa. Đương nhiên đối với lệnh sai trái đó, các nước trong khu vực sẽ có phản ứng. Tùy theo mức độ mà người ta sẽ có những lối ứng xử một cách thích hợp nhất và hiệu quả nhất.

Gia Minh: Cám ơn ông về những ý kiến trình bày vừa rồi.
© Gia Minh, biên tập viên RFA
--------------------------------