Dân chúng Việt Nam tin vào ai?

Những cá nhân tổ chức cứu trợ đồng bào miền Trung. Photo: Facebook Nguyễn Lân Thắng

Qua hai sự kiện cứu trợ khẩn cấp nạn nhân mưa lũ ở Quảng Bình, Hà Tĩnh và khởi kiện Nhà máy gang thép Hưng Nghiệp Formosa gây nên thảm họa môi trường, vấn đề niềm tin của người dân Việt Nam được đề cập đến. Họ tin ai để gửi gắm tiền cứu trợ, cũng như tin ai hướng dẫn họ khởi kiện Formosa?

Hiện tượng MC Phan Anh

MC Phan Anh, một người dẫn chương trình truyền hình, được truyền thông chính thống và các mạng xã hội đặc biệt nhắc đến sau khi anh xuất hiện trong một chương trình talkshow “60 Phút Mở” với chủ đề “Chia sẻ trên mạng xã hội để làm gì?”, do VTV1 phát sóng vào tối 29/5/2016. Những ai quan tâm đến thời cuộc tại Việt Nam trong thời gian người dân nôn nóng kêu gọi Chính phủ Hà Nội công bố nguyên nhân cá chết hàng loạt tại bốn tỉnh Bắc miền Trung đều cho rằng chương trình “60 Phút Mở” đó thực chất là một cuộc đấu tố đối với MC Phan Anh, nhằm định hướng dư luận không nên chia sẻ các thông tin nóng liên quan đến sự cố thảm họa môi trường biển. Thế nhưng, cộng đồng cư dân mạng lại bày tỏ sự ủng hộ dành cho MC Phan Anh vì đã lên tiếng về môi trường sống ở Việt Nam.

Vào trung tuần tháng 10 này, một lần nữa, MC Phan Anh lại khiến cộng đồng cư dân mạng xôn xao khi anh góp 500 triệu tiền túi cứu trợ khẩn cấp đồng bào miền Trung, nạn nhân đợt mưa lũ. Song song đó, anh kêu gọi mọi người hãy chung tay cùng với anh trong công tác này. Chỉ trong vòng mấy ngày, 16 tỷ đồng đã được chuyển vào tài khoản ngân hàng của MC Phan Anh, một số tiền quyên góp nhiều hơn hẳn tất cả các cơ quan thiện nguyện do Nhà nước quản lý nhận được trong cùng thời điểm. Trao đổi với một số người chuyển tiền quyên góp đến MC Phan Anh, chúng tôi nhận được một lời khẳng định đơn giản là “tin cậy vào Phan Anh”. Bà Bích, ở Cần Thơ nói với Đài Á Châu Tự Do:

Việc làm của các cơ quan Nhà nước nhan nhản trên báo, họ lợi dụng tiền đi từ thiện cứu trợ. Làm sao chúng tôi tin được nữa? Bây giờ dân thà đưa cho người của công chúng tin tưởng, nên tôi không bao giờ gửi cho cơ quan Nhà nước nữa - Bà Bích, Cần Thơ

“Tôi thích Phan Anh. Tôi là người hâm mộ Phan Anh. Và tiền tôi gửi trực tiếp vào tài khoản của Phan Anh. Tôi biết tôi gửi có giấy tờ đàng hoàng. Còn số tiền tôi gửi cơ quan nhà nước thì tôi không thể nào kiểm soát được có đến tay người dân hay không? Phan Anh là người của công chúng, anh ta đi thẳng đến nơi có những người cần giúp đỡ và mọi việc làm của Phan Anh, người dân đều biết hết. Việc làm của các cơ quan Nhà nước nhan nhản trên báo, họ lợi dụng tiền đi từ thiện cứu trợ. Tiền các ông, các bà đi thăm đó có phải của chúng tôi quyên góp không? Làm sao chúng tôi tin được nữa? Một, hai lần không để ý chứ bây giờ quá nhiều rồi. Bây giờ dân thà đưa cho người của công chúng tin tưởng, nên tôi không bao giờ gửi cho cơ quan Nhà nước nữa.”

Mặc dù Ban Tuyên giáo Đảng Cộng sản Việt Nam đăng tải nội dung trên trang Facebook của cơ quan này nhắc nhở dân chúng cần tỉnh táo, không giúp đỡ tiền bạc cho những kẻ đang đánh bóng tên tuổi, những hội nhóm bất minh, thường xuyên gây rối loạn và giờ ra vẻ “giúp đỡ”, mà hãy quyên góp vào các tổ chức chính thống như Hội Chữ thập đỏ, các cơ quan báo chí, quân đội để cứu trợ đồng bào năm tỉnh miền Trung; tuy nhiên Ban Việt ngữ Đài RFA ghi nhận thông tin cảnh báo này vẫn không làm lung lay niềm tin của họ trong việc quyết định chuyển tiền quyên góp của mình đến những ai.

Linh mục Đặng Hữu Nam được ủng hộ

Nhắc đến đồng bào ở miền Trung từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên-Huế, trong thời gian sự cố môi trường biển xảy ra hơn 6 tháng qua, Linh mục Đặng Hữu Nam, Quản xứ Giáo xứ Phú Yên, ngày càng được nhiều người biết đến và đặt niềm tin nơi ông dù vị linh mục này không phải là người nổi tiếng như MC Phan Anh.

Linh mục Đặng Hữu Nam đã luôn đồng hành cùng với giáo dân và ngư dân trong các cuộc tuần hành ôn hòa, kêu gọi đóng cửa Formosa cũng như kiện công ty này, đòi bồi thường chính đáng cho các gia đình nạn nhân. Dù hơn 500 hồ sơ kiện bị Tòa án Kỳ Anh trả đơn nhưng Linh mục Đặng Hữu Nam vẫn cùng bà con miền Trung tiếp tục cuộc hành trình kiện tụng mặc chính quyền địa phương gây trở ngại.

Hồi đầu tháng 10, Ủy ban Nhân dân tỉnh Nghệ An ban hành văn bản yêu cầu Giám mục Giáo phận Vinh chấn chỉnh các hoạt động mục vụ và luân chuyển Linh mục Đặng Hữu Nam, nhiều người quan tâm và ủng hộ ông, thậm chí những người không phải là tín hữu của Ki-tô giáo cũng lên tiếng hỗ trợ việc làm vì cộng đồng của ông. Cũng có rất nhiều người khác chuyển tiền đến các linh mục để giúp bà con ngư dân miền Trung tiếp tục kiện Formosa; trong đó có các cựu chiến binh, cán bộ lão thành và cả Tướng Nguyễn Trọng Vĩnh.

Truyền thông Nhà nước phản tác dụng?

Trả lời thắc mắc của Hòa Ái vì sao lại có hiện tượng phản tác dụng khi dân chúng ở Việt Nam tin vào những điều gần như là trái ngược với các thông tin do truyền thông Nhà nước loan tải, điển hình qua MC Phan Anh và Linh mục Đặng Hữu Nam; nhà báo Võ Văn Tạo cho rằng hai nhân vật này chính là phép thử niềm tin trong dân chúng trong bối cảnh xã hội hiện tại. Ông nói:

Tôi cho rằng báo chí Nhà nước khôn ngoan nhất là vẫn phải nói sự thật, chứ còn che giấu sự thật, bóp méo sự thật; càng làm như thế trước sau gì cộng đồng mạng bốc trần ra thì càng phản tác dụng - Nhà báo Võ Văn Tạo

“Nếu nói về phương pháp gọi là ‘tranh đấu trên mặt trận truyền thông’, chính những viên chức cao cấp trong Ban tuyên giáo của ngành thông tin-truyền thông lúng túng nhìn nhận hiện nay có một sự sơ suất của hệ thống báo chí Nhà nước so với truyền thông mạng. Chính họ có những cuộc họp, đã tuyên bố như thế và đã được báo chí nhà nước đăng tải. Thế nhưng không hiểu sao sự cải tiến của họ rất chậm. Một mặt cứ nói như thế, mặt khác cứ tuyên truyền trái sự thật thì không bao giờ đạt được gì hết, chỉ có thất bại thôi. Tôi cho rằng khôn ngoan nhất là vẫn phải nói sự thật, chứ còn che giấu sự thật, bóp méo sự thật; càng làm như thế trước sau gì cộng đồng mạng bốc trần ra thì càng phản tác dụng.”

Những người đặt niềm tin vào các nhân vật như MC Phan Anh hay Linh mục Đặng Hữu Nam nói với RFA là họ chỉ tin cậy vào những ai có tấm lòng đi đôi với hành động vì cộng đồng dân sinh, còn những lời sáo rỗng trên các phương tiện truyền thông chính thống đã từ lâu không còn sự thuyết phục nào nữa.

Thanh Trúc
RFA