Từ thiện qua câu chuyện Phan Anh

MC Phan Anh trực tiếp đi cứu trợ lũ ở miền Trung.

Ngày 16 tháng 10 trên Facebook của MC nổi tiếng Phan Anh post lên một status kêu gọi những người yêu mến anh chung tay cứu giúp đồng bào miển Trung đang gặp lũ lụt. Ngay ngày hôm sau anh đích thân bỏ 500 triệu tiền riêng của mình vào quỹ cứu trợ và bắt đầu dấn thân vào công việc mà hầu hết nghệ sĩ trong giới Showbiz không hoặc chưa nghĩ tới.

Điều ngạc nhiên đã xảy ra: chỉ sau 48 giờ, quỹ của Phan Anh đã quyên được 10 tỷ và con số không ngưng lại ở đó, mỗi ngày tiền gửi về cao hơn, con số cuối cùng kết thúc là 24 tỷ chỉ do một người đứng ra kêu gọi.

Sự kiện được xem là bất ngờ đầy kịch tính này diễn ra duy nhất một lần từ trước tới nay khi một người MC vừa bị VTV lên án là chơi trội với câu hỏi “làm từ thiện với động cơ gì” đã được cộng đồng đứng sau lưng trả lời thích đáng tại sao họ làm từ thiện và động cơ ấy cũng được soi rõ từng chi tiết khi Phan Anh công khai tài chánh, cùng với nhiều người đi vào các vùng xa xôi nhất trao tận tay nạn nhân và chia sẻ niềm đau của họ.

Không như mong mỏi

Thế nhưng câu chuyện không mãi suôn sẻ như Phan Anh và người yêu mến anh mong mỏi. Sau khi Phan Anh trích trong số tiền quyên góp cứu trợ lũ miền Trung để tặng vào quỹ “Hiểu về trái tim” số tiền 2 tỷ thì vụ việc trở nên ồn ào dẫn đến những điều không đẹp cho hình ảnh người MC này.

Có thể do thỏa thuận riêng của họ thì mình chưa biết nhưng nếu kêu gọi như vậy mà lại làm những thứ khác thì chắc chắn là họ sẽ kêu, sẽ phàn nàn. -Lê Dũng Vo Va

Qua tìm hiểu của chúng tôi thì “Quỹ hiểu rõ trái tim” do một số nghệ sĩ như Phan Anh cùng với những doanh nhân thành đạt hợp tác nhằm giúp các trẻ em có tật chứng về tim. Quỹ đã trao tặng nhiều ca phẫu thuật cho các em nghèo kém may mắn và hiện Quỹ này vẫn còn hoạt động rất hiệu quả.

Tuy trợ giúp 2 tỷ cho một quỹ có các hoạt động công khai và minh bạch, những lời chỉ trích Phan Anh vẫn tiếp tục gay gắt trên trang mạng xã hội cùng với báo chí với những tập hợp thông tin về việc này. Có tờ báo giật title như “Phan Anh bị nhiều người đòi lại tiền vì cho rằng từ thiện sai mục đích” đã dấy lên dư luận tranh cãi về việc đòi tiền lại. Đồng tình hay phản đối, mỗi bên đều có lập luận để bảo vệ cho ý kiến của mình, một trong những ý kiến ấy đăng trên tài khoản Facebook của Châu Ngọc Đáo như sau:

“Đủ lắm rồi, Phan Anh à!

Nếu cảm thấy rằng những chiêu trò đã cạn và không còn sức thuyết phục, tôi khuyên bạn hãy dừng lại đi! Một vở diễn với một kịch bản khá tốt ở những màn đầu nhưng bắt đầu lủng củng ở đoạn cuối làm cho người xem cảm thấy chán chê.

Nhưng bạn có thể vớt vát lại chút tiền vé nếu chịu lắng nghe ý kiến khán giả và sửa chữa lại kịch bản đó. Chẳng ai truy cùng đuổi tận bạn cả, điều cốt yếu bạn có tinh thần cầu thị hay không thôi.

Không phải tôi kêu bạn thú nhận tội lỗi gì cả, nhưng nếu hôm nay bạn kể ra sự thật, tôi tin những khán giả đã thất vọng vẫn cảm thấy an lòng. Thậm chí họ sẽ nâng bạn dậy sau những sai lầm, nó phụ thuộc vào bạn chứ không phải tôi!

Đã lâu rồi, tất cả những gì bạn nói ra đều là "bằng chứng chống lại bạn" trước tòa án lương tâm thời đại. Vậy thì tại sao bạn cứ phải chống chế trong mỏi mệt và kiệt quệ như thế!?

Một lần nữa, bạn hãy nhớ rằng đây là cuộc đời, nếu diễn bạn phải diễn để không ai nhận ra bạn đang diễn. Đừng cứ mãi làm trò hề như thế, bạn chỉ là một MC, không hơn không kém!

Còn nếu bạn nghĩ bạn "đủ sức mạnh" để chơi cho hết trò chơi này thì cứ làm đi. Chỉ sợ đến khi "thân bại danh liệt" rồi kêu khóc, van xin sẽ chẳng ai thương xót, đỡ nâng! Lòng kiên nhẫn luôn có giới hạn với bất kỳ ai!”

Người dân Ba Đồn Quảng Bình trong một đợt nhận hàng cứu trợ. RFA

Để tìm hiểu thêm ý kiến của nhiều người khác nhau chúng tôi được một cư dân tại Quảng Nam không muốn nêu tên, chúng tôi tạm dùng tên A, nhận xét của anh về việc các tập thể lẫn cá nhân đã và đang chung tay cứu trợ người dân miền Trung mà chính anh cũng là một người từng tham gia:

“Với tư cách một người dân miền Trung đã sống trong vùng đất nghèo khổ đã trải qua nhiều thiên tai nhân họa đủ các thứ thì đối với người dân ở quê tôi nếu có được chút quà cứu trợ thì rất là quý nhưng một khi nó bị chuyển sai mục đích. Làm cứu trợ hay từ thiện nói chung cần sự minh bạch. Đầu tiên phải minh bạch với đối tượng nhận cứu trợ hay từ thiện. Minh bạch về sổ sách minh bạch về số tiền nói chung các loại thông tin đều phải minh bạch. Một khi nhà cứu trợ có khuyết điểm gì đó thì nó sẽ kéo theo cả xâu chuỗi không rõ ràng gây ảnh hưởng tâm lý cho người nhận cứu trợ.”

Khi được hỏi cứu trợ phải minh bạch là cần thiết và niềm tin của người gửi tiền cho mình tăng hay giảm đều do tính minh bạch mà có. Tuy nhiên dùng tiền sai mục đích cũng là một yếu tố làm mất lòng tin của người gửi, anh A chia sẻ:

“Theo tôi riêng cái khoảng 2 tỷ chi cho hội thay tim nếu như thật sự nó minh bạch thì cũng không có gì đáng bàn nếu Phan Anh chi số tiền đó mà có sổ sách đàng hoàng. Bởi vì không nhất thiết cứu trợ bão lụt thì người vùng lũ mới nhận được số đó đâu vì thay tim cũng là cách đem lại sự sống cho người khác hay cứu trợ trong lúc người ta đói, lạnh cũng là một cách chia sẻ gọi là hơi ấm cuộc sống cho người khác. 

Cả hai vấn để đó nó cùng chung mục đích cho nên tôi nghĩ nó không sai mục đích tại vì số tiền mà Phan Anh đang cầm rất lớn có thể chia sẻ với nhiều người. Theo tôi biết các đoàn cứu trợ về miền Trung rất nhiều, ở Ba Đồn, Lệ Thủy đặc biệt là rốn lũ Hương Khê xã Hương Mỹ có nhiều gia đình người ta nhận được 50-60 triệu đồng, vài tấn gạo 3-4 chục thùng mì tôm…như vậy nó đã bị bội thực cứu trợ trong khi đó có những em bé hay người bệnh sắp chết người ta cần thay tim hay cần cái gì đó thì sự chia sẻ đó không phải là sai mục đích đâu. Mục đích chung là làm cho người ta gần với cuộc sống hơn và theo tôi nghĩ không hẳn là chủ quan, tôi thấy Phan Anh là người không sai.”

Khác với nhận xét của anh A về tình trạng được anh gọi là “bội thực” do nhận quá nhiều vật phẩm cứu trợ của người dân Hương Khê, Hà Tĩnh anh Lê Dũng Vo Va, người từng trải qua gần nửa tháng tại rốn lũ Hương Khê cho biết:

“Tôi đi vào các xã đi khắp các tỉnh, huyện như Hương Khê Hà Tĩnh vào cả A Lưới trong hơn 15 ngày thì tôi thấy không giúp cho bà con được nhiều lắm. Cứu trợ khẩn cấp mỗi nhà 500 ngàn có nhà một vài triệu và gạo cũng không đáng kể gì đâu. Dù sao thì có sự giúp đỡ của nhiều người như Phan Anh thì cũng rất tốt cho bà con ngay thời điểm nguy cấp.”

Riêng việc bỏ 2 tỷ vào Quỹ “Hiều rõ trái tim” của Phan Anh được Lê Dũng Vo Va nhận xét:

“Thật ra tôi cũng theo dõi lời kêu gọi của Phan Anh từ hồi đầu trong đợt miền Trung bị lũ thì chúng tôi vào đấy ngay sau khi lũ xảy ra. Ba bốn ngày sau tôi thấy Phan Anh và một số anh chị em khác như Hồ Ngọc Hà, Đàm Vĩnh Hưng cùng một số anh em cũng kêu gọi quyên góp đồ mang cho bà con. Tất cả mọi người quyền góp đều nói là cứu trợ khẩn cấp cho bà con miền Trung chứ không dùng vào những việc khác như xây dựng hay bể bơi... tôi thấy những người gửi tiền cho Phan Anh người ta thắc mắc còn những người trực tiếp gửi tiền thì không rõ là họ thỏa thuận như thế nào. 

Có những người gửi hàng trăm triệu như cô Lâm Ngân Mai hay những người khác gửi sáu bảy trăm triệu. Mọi người bên ngoài không rõ họ thỏa thuận với nhau ra sao nhưng lúc đầu thì đều nói giúp cho bà con vùng lũ, bão. Có thể do thỏa thuận riêng của họ thì mình chưa biết nhưng nếu kêu gọi như vậy mà lại làm những thứ khác thì chắc chắn là họ sẽ kêu, sẽ phàn nàn.”

Kinh nghiệm không hay cho những lần cứu trợ khác

Sau khi bị chỉ trích, MC Phan Anh khẳng định sẵn sàng trả lại tiền cho những người không tin tưởng anh. Chúng tôi cố liên lạc với anh để tìm hiểu thêm thông tin, Phan Anh cho biết qua tin nhắn:
“Mình thấy không cần phải lên tiếng gì nữa cả :)) Những người cố tình đặt điều họ sẽ không bao giờ chịu hiểu!

Mình thấy không cần phải lên tiếng gì nữa cả :)) Những người cố tình đặt điều họ sẽ không bao giờ chịu hiểu! -Phan Anh

Im lặng họ bảo sợ hãi

Giải thích họ bảo thanh minh

Tự đồn lên họ bảo không có lửa sao có khói

Chưa cung cấp họ bảo giấu diếm

Cũng cấp họ bảo giả mạo

Không cãi được nữa họ chuyển sang chủ đề khác :))

Nên mình từ chối giải thích tiếp

Mình nói nhiều rồi

Nhưng họ không hiểu

Và mình không có nhu cầu giải thích luôn

Mình không sống để mọi người yêu quý

Mà sống cho chính mình không hổ thẹn là đủ.”

Bên cạnh việc cứu trợ đầy tình người thấp thoáng có sự phê phán gay gắt gần như quá đáng hay ngược lại là những bênh vực không cần lập luận thuyết phục đã khiến cộng đồng mạng nhiều ngày không có giờ nghỉ giải lao.

Việc Phan Anh tuyên bố sẽ trả lại tiền cho ai muốn đòi lại đã xuất hiện những câu hỏi khác khiến câu chuyện ngày một rối rắm hơn. Chẳng những rối trong cung cách phát ngôn mà kết quả những tranh luận này sẽ dẫn đến những kinh nghiệm không hay cho những lần cứu trợ khác.

Qua thái độ của người đóng góp xã hội nhận ra một điều là tình thương đối với đồng bào miền Trung vẫn còn rất nặng trong lòng người Việt. Trong khi nhà nước không mấy thành công trong việc vận động công chúng đóng góp thì người dân đang có khuynh hướng tin vào những khuôn mặt nổi bật trong cộng đồng, miễn là người đó minh bạch trong chi tiêu và chứng minh được cách làm việc khoa học và đúng đắn.

Câu chuyện Phan Anh có mặt tích cực trong việc vận động thành công một số lớn hiện kim cũng như lòng tin của công chúng nhưng rất đáng tiếc anh lại chi tiêu không đúng mục đích ban đầu mặc dù không có biểu hiện nào chứng tỏ anh bị lung lạc. Phan Anh không sống bằng tình thương của người dân và như anh nói chỉ cần anh tự biết là đủ. Thế nhưng dư luận vẫn trông mong anh một lời giải thích chân tình bất kể sự giải thích của anh có làm cho người khích bác anh đồng ý hay không.

Rất không may, miền Trung của chúng ta năm nào cũng cần cứu trợ vì chưa có năm nào người dân hưởng trọn vẹn niềm vui an bình không lũ lụt trên quê hương của họ. Khi đó ai sẽ là Phan Anh tiếp nối vì hình như con đường mang tên niềm tin quá ngắn bởi định kiến quá nặng trên mỗi hành động cho dù vô tình phạm phải.

Mặc Lâm
RFA