 |
| Những cải cách trong nhiệm kỳ tổng thống Barack Obama liệu sẽ tồn tại? REUTERS/Carlos Barria |
Theo tờ Libération, nếu giống như đa số người tiền nhiệm, một ngày nào đó Barack Obama viết hồi ký kể lại thời kỳ làm tổng thống, có lẽ chúng ta sẽ biết được cảm xúc mà ông đã trải qua đêm 08/11/2016 khi chiến thắng của Donald Trump được loan báo. Và cũng hy vọng biết được hai ngày sau đó, khi tổng thống thứ 44 của Hoa Kỳ tiếp người kế nhiệm gây thất vọng cho ông tại Phòng Bầu dục, phía sau khuôn mặt tươi cười che giấu sự sững sờ, nỗi lo ngại hay sự giận dữ.
Hiện giờ, khi cựu thượng nghị sĩ tiểu bang Illinois tối thứ Ba phát biểu từ biệt tại thủ phủ của ông ở Chicago, trạng thái tâm lý của ông là cả một bí mật. Hai tháng gần đây, Barack Obama đã trả lời nhiều cuộc phỏng vấn, nhưng chiếc áo giáp chưa bao giờ được xuyên thủng.
Sự chọn lựa người đối thoại cũng cho thấy ý định không muốn rời khỏi lãnh địa dễ chịu của mình. Tổng thống chủ yếu thổ lộ với những người trung thành : nhà văn da đen Ta-Nehisi Coates, chiến lược gia của cả hai chiến dịch tranh cử của ông là David Axelrod, hay một trong những người viết tiểu sử và tổng biên tập tờ New Yorker là David Remnick.
Nếu tin vào các bài phỏng vấn này và lời kể (thường là nặc danh) của những người thân cận, thì Barack Obama chỉ phản ứng nhẹ nhàng trước chiến thắng của Donald Trump, một người mà ông từng nhận định « không có năng lực » đảm nhiệm chức vụ tổng thống.
David Remnic cho biết sáng hôm sau ông Obama đã triệu tập ê-kíp tại Phòng Bầu dục. Theo một cố vấn, không khí « tang tóc » bao trùm. Nhưng trước những khuôn mặt thất vọng và những đôi mắt đẫm lệ, tổng thống tỏ vẻ an ủi. Ông nói : « Đây không phải là ngày tận thế », rồi giảng giải về dân chủ và những « zic zag » đôi khi phải thực hiện, với giọng điệu của một giáo sư đầy thông cảm.
Barack Obama không đoán trước được chiến thắng của ông Trump. « Tôi cũng ngạc nhiên như tất cả mọi người » - ông nói với Ta-Nehisi Coates khoảng hơn một chục ngày sau cuộc bầu cử. Ngạc nhiên, nhưng tin tưởng vào sự vững chải của nền dân chủ Mỹ : đó là khuôn mặt mà ông Obama muốn trưng ra trước thế giới, các công dân Mỹ và những người thân cận.
David Remnick hỏi, làm thế nào nói về kết quả bầu cử với hai cô con gái. Tổng thống trả lời : « Tôi nói với các cháu rằng con người, xã hội và văn hóa là phức tạp. Đó không phải là toán học, mà là sinh hóa, là những cơ thể sống, và khó thể hiểu được ».
Thái độ phân tích và giữ được khoảng cách trước cảm xúc là những nét chính của phong cách Obama. Phía sau vẻ ngoài dửng dưng, khó thể tưởng tượng rằng Barack Obama đang vô cùng xáo động. Đối với ông, chiến thắng của Donald Trump tương tự như hai cái tát. Trước hết về mặt cá nhân, vì nhà tỉ phú địa ốc đã bắt đầu làm chính trị khi đại diện cho phong trào « birther », đặt lại vấn đề về quốc tịch Mỹ của ông Obama. Tiếp theo là về chính trị, khi Trump tỏ ra quyết tâm xóa bỏ các biện pháp đầy ấn tượng của người tiền nhiệm.
Cody Foster, nhà sử học ở trường đại học Kentucky nhận xét : « Barack Obama vẫn tin chắc rằng bà Hillary Clinton sẽ thắng cử, và di sản của ông sẽ được khắc ghi. Việc Donald Trump được bầu lên đã thay đổi tất cả. Đêm bầu cử, chỉ trong vài phút, Obama đã hiểu rằng tất cả những gì ông làm được suốt tám năm qua từ nay sẽ gặp nguy hiểm, như các biện pháp về nhập cư, cải cách bảo hiểm y tế…Di sản của ông bị đe dọa ».
Tuy bị nốc ao, nhưng Barack Obama vẫn muốn một sự chuyển giao êm ái. Hai ngày sau cuộc bầu cử, ông đã tiếp nhà tỉ phú khá lâu tại Nhà Trắng. Trước các ống kính, Obama nói : « Ưu tiên trước hết của tôi trong hai tháng tới là tạo điều kiện cho việc chuyển giao quyền lực, nhằm bảo đảm sự thành công của tổng thống được bầu ». Ông nhắc lại, năm 2008 chính quyền ông Bush đã làm tất cả để quá trình chuyển đổi được êm thắm. Tổng thống Dân Chủ yêu cầu ê-kíp của mình phải hành động tương tự để tỏ ra lịch sự với những người thân cận của ông Donald Trump.
Giữa hai nhân vật có ưu tiên chính trị và tính cách đối nghịch nhau, giọng điệu bắt đầu căng thẳng vào khoảng Noel. Đã vào giai đoạn cuối nhiệm kỳ, Barack Obama rõ ràng đã quyết định sử dụng mọi công cụ có được để bảo vệ di sản chính trị và « thọc gậy bánh xe » người kế nhiệm. « Obama vẫn là tổng thống cho đến trưa ngày 20/1. Nếu muốn, ông ấy vẫn có thể ra quyết định trong buổi sáng » - Elaine Kamarck, nhà chính trị học tại Brookings Institution nhắc nhở. Tổng thống mãn nhiệm vẫn có thể đưa ra những sáng kiến vào phút chót, bất chấp ông Trump.
Củng cố nỗ lực về môi trường
Donald Trump « không phải là nhà tư tưởng, mà là một người thực dụng », ông Barack Obama tuyên bố như trên vài ngày sau khi ông Trump đắc cử. Chẳng hạn trong hồ sơ khí hậu, tổng thống tương lai khi nói thế này khi lại thế khác, trong khi tranh cử hứa sẽ rút khỏi hiệp định Paris nhưng sau đó lại cho biết « để ngỏ » trong chủ đề này. Những nhân vật được ông bổ nhiệm lại rất ủng hộ năng lượng hóa thạch, như Rex Tillerson, cựu tổng giám đốc Exxon Mobil và ngoại trưởng tương lai, hoặc Scott Pruitt, người phản đối kịch liệt các biện pháp chống ô nhiễm của Obama, sẽ lên làm giám đốc Cơ quan bảo vệ môi trường (EPA).
Trong bối cảnh đó, Barack Obama hôm 20/12 đã ra nghị định cấm mọi việc khoan tìm dầu khí trên hầu như toàn bộ vùng biển Hoa Kỳ và Bắc Băng Dương. Ông cũng biến một vùng rộng lớn của Đại Tây Dương có nhiều san hô thành khu vực bảo tồn, chạy dài từ Virginia đến Maine. Để làm được việc này, Obama sử dụng một luật có từ năm 1953, giao cho tổng thống Mỹ quyền bảo vệ vùng biển liên bang khỏi mọi tìm kiếm dầu khí. Luật này không cho phép quay lui. Và nếu Donald Trump vẫn tìm cách hủy bỏ quyết định của Obama, các tổ chức bảo vệ môi trường sẽ kiện ra tòa, việc kiện tụng sẽ kéo dài nhiều năm.
Nhấn mạnh sự can dự của Nga
Các cơ quan tình báo Mỹ chắc chắn rằng Vladimir Putin đã ra lệnh tung một « chiến dịch » tấn công tin học và tuyên truyền nhằm hạ uy tín của bà Hillary Clinton, giúp ông Donald Trump đắc cử. Những tuần lễ gần đây, Barack Obama đưa chủ đề nhạy cảm này lên hàng đầu trên mặt trận thông tin. Hôm 29/12, Nhà Trắng loan báo một loạt biện pháp trừng phạt Matxcơva, trong đó có việc trục xuất 35 nhân viên tình báo Nga. Cuối tuần trước, ông Obama lại còn cho phép công bố một báo cáo được giải mật của tình báo Mỹ trong hồ sơ này - đây là điều hiếm hoi.
Một cách gây khó khăn cho Donald Trump, người không hề giấu diếm ý định xích lại gần với Putin. Ông chủ Nhà Trắng hiện tại muốn làm đậm thêm sự chia rẽ trong phe Cộng Hòa, giữa các đại biểu quan ngại về sự can thiệp của Matxcơva và một chính quyền Trump tương lai có cảm tình với Kremlin. Theo chuyên gia Elaine Kamarck, Barack Obama có thể nhân bài diễn văn từ biệt tối thứ Ba ở Chicago để « cảnh báo người dân Mỹ về vai trò của Nga và tính dễ tổn thương của nền dân chủ Mỹ».
Tố cáo các khu định cư Israel
Hôm 23/12, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua nghị quyết yêu cầu Israel « ngưng lập tức và toàn bộ » mọi hoạt động xây khu định cư trên lãnh thổ Palestine chiếm đóng. Văn bản này mang tính lịch sử : do lâu nay Washington luôn phủ quyết, Liên Hiệp Quốc không thể lên án Israel từ năm 1979 đến nay. Sự chọn lựa không bỏ phiếu của Obama chứng tỏ mối quan hệ tệ hại với thủ tướng Israel Benyamin Netanyahou. Donald Trump hứa hẹn « mọi sự sẽ thay đổi sau ngày 20/1 ». Đại sứ Mỹ sắp tới tại Israel, David Friedman là người tích cực ủng hộ các khu định cư Do Thái, chống lại chính quyền Palestine.
Bảo vệ người Hồi giáo
Cùng ngày với việc thông qua nghị quyết tại Hội đồng Bảo an, chính quyền Obama loan báo hủy bỏ một chương trình thời ông Bush nằm giám sát người Ả Rập và Hồi giáo. Bị đóng băng từ năm 2011, kế hoạch mang tên NSEERS cho phép các cơ quan tình báo Mỹ lên danh sách trên 80.000 cá nhân. Lúc tranh cử, ông Trump nêu ra việc có thể sử dụng chương trình để thống kê những người đạo Hồi sống tại Mỹ. Tuy hồi cuối tháng 11, chánh văn phòng tương lai của Donald Trump có nói « Chúng tôi sẽ không lên danh sách dựa trên tôn giáo », nhưng trước thói quen tiền hậu bất nhất của nhà tỉ phú, Nhà Trắng muốn tránh mọi rủi ro.
Thụy My
RFI
VANEWS VIDEO CHANNEL - TV 
VANEWS VIDEO CHANNEL - TV
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét