Chu Hảo bỏ Đảng và con đường Phan Châu Trinh

Năm 1926, có đến 100.000 người đã đưa tang chí sĩ Phan Châu Trinh, trong khi dân số Saigon-Chợ Lớn- Gia Định thời ấy chỉ xấp xỉ 300.000 người.

Đúng như dự đoán và mong đợi, Chu Hảo đã tuyên bố từ bỏ Đảng Cộng sản Việt Nam bằng một lá thư thẳng thắn, rõ ràng và đầy đủ.

Thẳng thắn ở chỗ ông không ngần ngại khẳng định tổ chức chính trị mà ông tham gia 45 năm trước - Đảng Cộng sản Việt Nam - đã “không có tính chính danh, hoạt động không chính đáng, có nhiều khuất tất, ngày càng thoái hóa, đi ngược lại quyền lợi của dân tộc và xu thế tiến bộ của nhân loại.”

Rõ ràng ở chỗ ông chỉ ra có một kế hoạch gần 10 năm nhằm triệt hạ ông, bất chấp mọi ý kiến của cấp ủy cơ sở, phớt lờ mọi nguyên tắc dân chủ được tuyên xưng, chỉ nhằm đưa ra một bản cáo trạng mà ông cho là “vô căn cứ và thâm độc.”

Cuối cùng, lá thư đầy đủ ở chỗ, và cũng là điểm thú vị nhất, khẳng định nguyên nhân sâu xa mà Chu Hảo từ bỏ đảng cộng sản, chẳng phải vì cái án kỷ luật vớ vẩn, mà là vì ông nhận thấy ánh sáng từ một con đường khác, thông qua một con người khác.

Con đường đó là “dân tộc, dân chủ và phát triển” bằng “khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”.

Con người đó là Phan Châu Trinh.

Và đây có lẽ chính là điểm gặp nhau giữa Chu Hảo và những người bỏ đảng khác như Nguyên Ngọc, Mạc Văn Trang - họ từ bỏ một con đường đơn giản là vì nhìn thấy một con đường khác sáng rạng hơn cho tiền đồ dân tộc.

Mà đã nhắc tới Phan Châu Trinh trong câu chuyện này thì thật khó để không liên tưởng tới lá thư gần trăm năm trước Phan Châu Trinh từ Marseille gửi Nguyễn Ái Quốc - người sau này sáng lập ra cái đảng mà Chu Hảo vừa từ bỏ.

Trong thư, Phan Châu Trinh khuyên Nguyễn Ái Quốc nên từ bỏ lối “nương náu ngoại bang để rung chuông, gõ trống” mà phải trở về “ẩn náu trong thôn dã, hô hào quốc dân đồng bào đồng tâm hiệp lực đánh đổ cường quyền áp chế.”

Không tranh cãi với Nguyễn Ái Quốc việc chủ nghĩa Mác-Lê là đúng hay sai, song Phan Châu Trinh tin tưởng mãnh liệt vào lựa chọn của mình, “dựa vào lý thuyết nhân quyền để cổ động sĩ khí dân tình”, “kết đoàn hợp xã, dân tình thức tỉnh, kháng thuế cự sưu, tố giác tham quan lại nhũng, lại bất hợp tác từ cái này đến cái nọ, đến chừng đông tay vỗ nên tiếng mà đoạt lại lợi quyền.”

Và đáng quý thay, ngay cả khi biết trước nhiều rủi ro sẽ đến với mình vì nhà cầm quyền sẽ “vin cớ này, cớ nọ để mà làm tội làm tình”, Phan Châu Trinh vẫn chấp nhận với niềm tin “chẳng may mà bị sa cơ, thế tất chẳng có người nối tiếp mình thức tỉnh nhân quần; bằng cái lối đó, chắc là cuồn cuộn dâng lên, rồi một ngày kia khác nào như ngọn thủy triều lôi cuốn mất cường quyền áp chế.”

Cuối thư, Phan Châu Trinh hẹn Nguyễn Ái Quốc “thấy mặt nhau ở quê hương xứ sở.”

Lịch sử dẫn những lối thật bất ngờ. Nguyễn Ái Quốc, vô tình hay hữu ý, đã làm giống lời khuyên của Phan Châu Trinh, trở về Việt Nam, ẩn nơi núi rừng, hô hào quốc dân, để rồi vạch một con đường cho dân tộc Việt Nam dưới bóng đảng cộng sản mà ông góp công sáng lập.

Phan Châu Trinh ba năm sau đó về lại Việt Nam để rồi mãi mãi nằm lại Sài Gòn trong một quốc tang thực thụ đầu tiên và duy nhất của người Việt. Ông đã không thấy mặt Nguyễn Ái Quốc như lời hẹn cuối thư, và lại càng chẳng thể “gặp” Hồ Chí Minh ở bất kỳ nơi đâu trên đường tìm lối thăng tiến cho dân tộc.

Không hội ngộ cố nhân nhưng có lẽ Phan Châu Trinh giờ đây sẽ ngạc nhiên lắm nếu “thấy mặt” biết bao người đang “nối tiếp mình thức tỉnh nhân quần” đúng như lời dự đoán. Trớ trêu, và cũng thú vị thay, rất nhiều người trong số đó, như Nguyên Ngọc, Chu Hảo, và còn nhiều người khác nữa, đã, đang và sẽ đến với Phan Châu Trinh sau khi bước qua và từ bỏ cả con đường lẫn tổ chức mà Nguyễn Ái Quốc đã vạch ra và sáng lập.

Cũng có nghĩa là, sự cạnh tranh giữa hai hướng đi, một vạch lối bởi Nguyễn Ái Quốc, một phác thảo bởi Phan Châu Trinh, sẽ còn định hình đường nét của quê hương xứ sở tương lai tới đây.


Nguyễn Anh Tuấn
Blog Thụy Mi