Nhân dân tệ soán ngôi đô la : kịch bản xa vời

Đô la và đồng nhân dân tệ của Trung Quốc. Reuters

Đô la Mỹ suy yếu, nhưng sẽ là một sai lầm nếu cho rằng nhân dân tệ trở thành phương tiện dự trữ và thanh toán trong hệ thống tiền tệ toàn cầu. Đơn vị tiền tệ của Trung Quốc chưa tạo được niềm tin. Bản thân Bắc Kinh cũng không muốn quốc tế hóa đồng tiền. Trên đây là phân tích của nhà kinh tế Françoise Nicolas, giám đốc trung tâm Châu Á Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI.

Từ tháng 3 đến tháng 7/2020, đồng đô la mất giá 12 % so với đồng tiền chung châu Âu euro, đà tuột dốc có khuynh hướng tăng mạnh hơn trong tháng trước. Ngân hàng Mỹ Goldman Sachs dự báo đồng đô la còn tiếp tục trượt giá trong 12 tháng sắp tới. Đâu là những nguyên nhân và hậu quả của hiện tượng nói trên ? Phải chăng một lần nữa có dấu hiệu là « đặc quyền » của đơn vị tiền tệ Mỹ vốn liên tục trị vì trên thế giới từ năm 1945 bắt đầu bị đe dọa ? Nhân dân tệ của Trung Quốc liệu đã sẵn sàng thế vào chỗ trống của đô la hay chưa? Tạp chí của RFI lần lượt trả lời các câu hỏi trên.




Nhược điểm Mỹ làm suy yếu đô la

Về những nguyên nhân khiến đô la mất giá mạnh nhất kể từ hai năm nay, Anton Brender, giám đốc điều hành cơ quan quản lý tài chính Candriam, trụ sở tại Luxembourg, nêu ra những yếu tố như sau : siêu cường kinh tế số một thế giới bị siêu vi corona chủng làm suy yếu. Chính quyền Trump bị chỉ trích bất lực để khủng hoảng y tế kéo dài và tới nay đã có gần 6 triệu người Mỹ nhiễm Covid-19, trên 183.000 bệnh nhân thiệt mạng và kèm theo đó là những tác động tai hại về kinh tế và xã hội. Thất nghiệp tăng cao. Viễn cảnh tỷ lệ tăng trưởng được phục hồi vẫn xa vời. Các chính sách vực dậy kinh tế chưa đem lại kết quả mong đợi, hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa bất đồng về những chương trình hỗ trợ kinh tế khẩn cấp và nhất là tất cả như trong vòng chờ đợi hai tháng trước bầu cử tổng thống Mỹ.

Nhìn đến những chỉ số quan trọng khác : thâm hụt ngân sách của chính quyền liên bang năm 2020 được dự báo có một bước « đại nhảy vọt » tương đương với 23,8 % tổng sảm phẩm nội địa. Tỷ lệ này cao gấp đôi so với khu vực eurozone, theo dự báo của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF. Về mậu dịch, Mỹ vẫn trong cảnh nhập siêu. Cả hai chỉ số vừa nêu khiến giới đầu tư thận trọng cho rằng Mỹ ngày càng lệ thuộc vào các nhà đầu tư ngoại quốc, và hoài nghi về khả năng thanh toán nợ của chính quyền Washignton về lâu dài.

Thêm một yếu tố thứ ba : ngay từ trước dịch Covid-19, Ngân Hàng Trung Ương Hoa Kỳ can thiệp, vừa hạ lãi suất vừa bơm thêm tiền vào cỗ máy kinh tế. Hệ quả kèm theo là giới tư bản không còn có lợi khi mua công trái phiếu của Mỹ. Cuối cùng, giới tư bản thận trọng giữ khoảng cách với đô la đề phòng chu kỳ thịnh vượng của thị trường tài chính Mỹ sắp kết thúc. Các khuynh hướng này càng rõ nét trong nửa đầu năm 2020. Điều đó khiến giới đầu tư bán đô la, đem tiền đầu tư vào những thị trường khác như châu Âu hay Nhật Bản và kể cả tại một số các nền kinh tế đang trỗi dậy. Đô la sụt giá.

Đô la « mất vai trò dự trữ » ?

Thông thường, khi kinh tế toàn cầu rối loạn, đô la thường được xem là một « phương tiện dự trữ an toàn ». Lần này dường như là không. Vào lúc đồng tiền Mỹ mất giá 12 % từ tháng 3 tới nay, trong 7 tháng đầu 2020 vàng tăng giá 30 %. Các chuyên gia cho rằng đây là dấu hiệu quốc tế bắt đầu « thận trọng với đơn vị tiền tệ của Mỹ ». Một lần nữa lại dấy lên câu hỏi có nguy cơ đô la Mỹ đánh mất vai trò « cột trụ » trong hệ thống tiền tệ quốc tế, không còn là một phương tiện dự trữ và thanh toán của thế giới ? Giáo sư Stephen Roach, đại học Yale và nguyên là lãnh đạo ngân hàng Morgan Stanley được hãng tin Bloomberg ngày 06/08/2020 trích dẫn dự phóng đô la mất giá đến 35 % và ông cho rằng thời kỳ « vàng son của đồng đô la sắp khết thúc » cho dù tới nay giới đầu tư vẫn lập đi lập lại câu thần chú TINA : There is no alternative » có nghĩa là không có giải pháp nào thay thế đô la. Bằng chứng cụ thể là đô la chiếm 68 % dự trữ ngoại tệ của các ngân hàng trung ương thế giới ; 88 % các khoản giao dịch ngoại hối đều được thanh toán bằng đơn vị tiền tệ của Hoa Kỳ. Cho dù Trung Quốc là nhà xuát khẩu lớn nhất thế giới nhưng chỉ có 4,8 % trao đổi mậu dịch toàn cầu được thanh toán băng nhân dân tệ. Tỷ lệ này còn thấp hơn cả so với đồng franc Thụy Sĩ theo báo cáo gần đây nhất của Ngân Hàng Thanh Toán Quốc Tế BIS (trụ sở tại Basel, Thụy Sĩ).

TINA : There is no Alternative

Trả lời RFI Việt ngữ nhà kinh tế gia Françoise Nicolas, giám đốc trung tâm Châu Á thuộc Viện Quan Hệ Quốc Tế IFRI của Pháp thận trọng cho rằng còn quá sớm để « chôn sống đồng đô la » và đà mất giá dù khá mạnh của đồng tiền Mỹ trong nửa đầu năm nay chỉ là « tương đối » :

Françoise Nicolas : Từ lâu nay đã nhiều lần dấy lên nghi vấn về vai trò quốc tế của đồng tiền Mỹ và sở dĩ câu hỏi này đặt ra là do chúng ta vẫn ngạc nhiên về sự bền bỉ của vị trí đồng đô la trong hệ thống thanh toán quốc tế. Sau Thế Chiến Thứ Hai tất cả các nền kinh tế trên thế giới đều sụp đổ, chỉ có Mỹ là vững mạnh, do vậy đô la là cột trụ của hệ thống tiền tệ thế giới. Đó là điều dễ hiểu ở thời điểm 1945. Giờ đây tình hình đã hoàn toàn thay đổi vì kinh tế Hoa Kỳ không còn là ốc đảo thịnh vượng duy nhất trên hành tinh. Mọi người thường xuyên tự hỏi tới khi nào đồng đô la mất đi thế thượng phong đó. Vấn đề càng trở nên thời sự khi mà kinh tế của Trung Quốc phát triển với một tỷ lệ tăng trưởng rất ngoạn mục. Nhiều người tưởng là đồng nhân dân tệ cạnh tranh với đô la để trở thành một phương tiện dự trữ và thanh toán quốc tế. Dù vậy đến nay, đô la Mỹ vẫn là ngoại hối chính trên thế giới. Lý do đơn giản là yếu tố tâm lý : người ta tin tưởng vào đô la chứ không tin vào bất kỳ đơn vị tiền tệ nào khác.




Trong bài tham luận Dollar contre renminbi : chronique (prématurée) d’un déclin annoncé trên tạp chí Questions Internationales số ra tháng 7 và 8/2020 bà Nicolas nói đến một ván cờ bất cương xứng giữa đô la và nhân dân tệ của Trung Quốc. Đành rằng trọng lượng của kinh tế và thương mại của Mỹ trên toàn cầu đã bị thu hẹp lại trong thập niên gần đây, chính sách America First của Washington trong gần bốn năm qua thách thức sức mạnh của đô la. Cùng lúc Trung Quốc đã vươn lên trở thành cường quốc kinh tế số 2 của thế giới, là chủ nợ quan trọng của nhiều nước, trong đó có cả Hoa Kỳ. Do vậy một số bài tham luận đã nhấn mạnh đến cuộc đọ sức trong tương lai giữa hai đơn vị tiền tệ Mỹ-Trung để áp đặt ảnh hưởng với thế giới và mậu dịch toàn cầu. Nhưng theo giám đốc trung tâm Châu Á viện IFRI của Pháp, Françoise Nicolas, đó là kịch bản quá va vời với thực tế hiện nay :

Françoise Nicolas : Vai trò ngày càng lớn trên trường quốc tế của nhân dân tệ được nhắc đến nhiều nhưng chỉ cần nhìn vào thực tế qua một loạt các chỉ số cũng đủ để biết được thực hư như thế nào : các hóa đơn được thanh toán bằng nhân dân tệ của Trung Quốc hiện chỉ chiếm một vị trí rất nhỏ trong số các hoạt động trao đổi mậu dịch toàn cầu. Các quốc gia trên thế giới đi vay nợ bằng đô la chứ không mấy ai đi vay bằng đơn vị tiền tệ của Trung Quốc. Nhìn đến dự trữ ngoại tệ của các ngân hàng trung ương, thì đô la cũng bỏ xa lại phía sau tất cả các đơn vị tiền tệ khác từ euro của châu Âu đến đồng yen Nhật Bản hay nhân dân tệ của Trung Quốc. Tuy nhiên cũng phải công nhận là đồng nhân dân tệ ngày càng được sử dụng tại một số khu vực, chẳng hạn như ở Đông Nam Á nhưng không thể nói là đồng tiền Trung Quốc đã vươn rộng ra ở quy mô toàn cầu. Khoảng cách giữa đô la và nhân dân tệ còn vô cùng lớn.




Phương tiện giao dịch quốc tế, điều Bắc Kinh không mong muốn

Theo sách vở giáo khoa nhà trường một cách cơ bản, sức mạnh của một đồng tiền tùy thuộc vào trọng lượng kinh tế của quốc gia sở hữu đồng tiền đó, nhưng thực tế quan sát được trên thị trường hối đoái dường như phức tạp hơn nguyên tắc đó nhiều. Điều gì khiến đơn vị tiền tệ của siêu cường kinh tế thứ hai thế giới chưa có được một vị trí tương xứng ? Chuyên gia về kinh tế, giám đốc điều hành trung tâm Châu Á Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI bà Françoise Nicolas trả lời :

Françoise Nicolas : Trước hết là niềm tin và kế tới là thói quen. Các khoản xuất nhập khẩu từ lâu nay được thanh toán bằng đô la và rất khó để thay đổi thói quen đó. Nghe qua có vẻ rất buồn cười nhưng đó là sự thật chúng ta nhận thấy hàng ngày. Hơn nữa hiện tại đồng nhân dân tệ vẫn chưa tạo được uy tín và Trung Quốc vẫn là một ẩn số khiến nhiều người lo ngại. Một điểm khác gây trở ngại cho đà quốc tế hóa của đồng nhân dân tệ đó là Trung Quốc không có những thị trường tài chính có bề dầy như của Hoa Kỳ. Các dịch vụ mua bán chứng khoán được thanh toán bằng đô la . Sau cùng và có lẽ đây là một yếu tố quan trọng : đó là bản thân Bắc Kinh cũng không muốn đơn vị tiền tệ của mình đóng vai trò quốc tế, vì như vậy Trung Quốc sẽ mất đi phần nào quyền kiểm soát tỷ giá hối đoái. Trị giá đồng tiền sẽ phải tuân thủ luật cung cầu. Tôi không chắc là Trung Quốc sẵn sàng cho việc đó.


© Thanh Hà
    RFI