Cuộc vận động Tự Do cho Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh đã diễn ra như thế nào?

"Trưa thứ Tư, ngày 17.10.2018 Nguyễn Ngọc Như Quỳnh và gia đình đã đáp chuyến máy bay EVA 398 rời Hà Nội, quá cảnh tại Taipei và sẽ đến Houston trên chuyến bay EVA 52 vào lúc 11 khuya cùng ngày."

Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh cùng 2 con nhỏ trên máy bay qua Mỹ định cư

Cuộc vận động Tự Do cho Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh

Mạng Lưới Blogger Việt Nam - Kể từ ngày 10.10.2016 khi công an CSVN bắt giam người đồng sáng lập viên MLBVN, các thành viên của MLBVN đã âm thầm tranh đấu cho tự do của Nguyễn Ngọc Như Quỳnh tức blogger Mẹ Nấm. Hai năm trôi qua, với những nỗ lực không ngừng nghỉ để vận động các chính phủ nước ngoài, Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc và các Tổ chức Nhân quyền Quốc tế để tạo sức ép chính trị lên nhà cầm quyền, ngày 17 tháng 10 năm 2018, Hà Nội buộc phải trả tự do sớm cho Mẹ Nấm - 8 năm trước khi mãn hạn tù.

Qua cuộc vận động này, MLBVN hiểu rõ hơn nguyên nhân Mẹ Nấm bị bắt và sau đó là hàng loạt những người hoạt động khác cũng đã bị kết án tù nặng nề. Đây là một chiến dịch ruồng bắt quy mô vì áp lực của Bắc Kinh và mọi cuộc thương thảo để đòi tự do cho người bị bắt đều gặp phải những phản ứng và áp lực của Bắc Kinh lên nhà cầm quyền CSVN.

Bối cảnh:

Hà Nội - Bắc Kinh

Sau khi loại bỏ được Nguyễn Tấn Dũng ra khỏi chính trường, Nguyễn Phú Trọng đã bắt đầu thực hiện những yêu cầu của Bắc Kinh, vừa để "trả nợ" cho những hỗ trợ của Bắc Kinh trước và trong đại hội 12, vừa để tiếp tục nhận được "viện trợ" để khởi động chiến dịch đốt lò nhằm loại bỏ thành phần tay chân của Nguyễn Tấn Dũng vẫn còn ở trong bộ máy quyền lực.

Một trong những yêu cầu chính là giữ vững hoạt động của Công ty gang thép Formosa và loại bỏ thành phần hoạt động và những nỗ lực bảo vệ môi trường, chống đối Formosa của họ.

Người đầu tiên nằm trong danh sách đen là blogger Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh.

Hai tài liệu mà nhà cầm quyền đưa ra để buộc tội Mẹ Nấm là tấm bảng với dòng chữ “Yêu cầu khởi tố Formosa” và Lời kêu gọi của Mạng Lưới Blogger Việt Nam, đòi hỏi nhà nước phải minh bạch tình trạng biển nhiễm độc. Nhiều người lấy làm lạ là tại sao nhà cầm quyền lại đưa ra những hành động có nội dung tích cực, rất chính nghĩa đối với quần chúng Việt Nam để làm lý do bắt người. Nhưng đó là chủ trương của đảng để có thông điệp chính trị rõ ràng theo ý muốn của Bắc Kinh: Tiêu diệt mọi thành phần chống đối Formosa.

Chính vì vậy mà công an và truyền thông lề đảng đã chủ động tung ra những hình ảnh về các khẩu hiệu bảo vệ môi trường và khởi tố Formosa mà họ đã tịch thu khi khám xét nhà của Mẹ Nấm.

Bản án 10 năm, một bản án nặng nề áp đặt lên một người bảo vệ môi trường so với những bản án khác trong vòng 10 năm trước, trung bình là 2-3 năm cho thấy "quyết tâm" của quan thầy Tập Cận Bình và tay sai Nguyễn Phú Trọng.

Washington DC

Ngày 20.01.2017 Tổng thống Donald Trump chính thức trở thành Tổng thống thứ 45 của Hiệp Chủng quốc Hoa Kỳ. Ngày 01.02.2017 TT Trump bổ nhiệm ông Rex Wayne Tillerson làm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao. Ông Tillerson từng là tổng giám đốc của đại công ty ExxonMobil. Ông được chọn để đáp ứng với một trong những chính sách của tân tổng thống: gia tăng ảnh hưởng của Hoa Kỳ, dọn đường khai thác dầu khí tại khu vực biển Đông và ngăn chận nỗ lực xây dựng căn cứ quân sự trên các bãi đá của Bắc Kinh tại khu vực này.

Để có thể tạo áp lực lên Bắc Kinh, Hoa Kỳ cần lôi kéo Hà Nội vì Việt Nam là nước có chủ quyền tại biển Đông. Một ván cờ ngoại giao được mở ra: Hoa Kỳ - Việt Nam - Trung Quốc trong đó Hoa Kỳ vừa tìm cách tiến hành những cuộc thương thảo để Hà Nội nghiêng về phía Washington. Trong cuộc thương thảo này có nhiều phép thử được đưa ra để đo lường thiện chí của Hà Nội và mức độ đi ngược lại ý muốn Bắc Kinh của Hà Nội. Một trong những phép thử là vấn đề nhân quyền và Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, người chống Formosa, chống các dự án ô nhiễm môi trường của Tàu, chống du lịch Tàu, chống sự xâm lược của Tàu tại Hoàng Sa và Trường Sa... là đối tượng chính trong cuộc thương thảo cho "phép thử nhân quyền".

Kết quả đầu tiên của thương thảo là lời mời thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sang thăm Hoa Kỳ vào cuối tháng 3, chỉ gần 3 tháng sau khi ông Trump nhậm chức.

Ngày 29.03.2017, 2 tháng trước khi Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đi Mỹ, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ quyết định tôn vinh Nguyễn Ngọc Như Quỳnh với Giải thưởng Phụ nữ Quốc tế Dũng cảm. Để tạo thêm trọng lượng, Đệ nhất Phu nhân Hoa Kỳ là bà Melania Trump đã đích thân có mặt tại buổi lễ vinh danh. Blogger Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, lúc đó vẫn đang bị tạm giam, chưa ra toà xét xử trở thành một vấn đề nổi cộm trong ván cờ chính trị Việt-Mỹ-Trung.

Những vận động của MLBVN

Trong bối cảnh đã trình bày ở trên, các thành viên của MLBVN đã quyết định sẽ nương vào sự quan tâm và nhu cầu của Hoa Kỳ để đẩy mạnh nỗ lực vận động với Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Những lá thư của chính con gái của Mẹ Nấm là Nguyễn Bảo Nguyên viết, không có góp ý hay sửa đổi bởi người lớn trong gia đình đã được gửi đến bà Melania Trump để có thêm được những hỗ trợ tình cảm của bà trong Tòa Bạch Ốc.

Song song, MLBVN đã liên lạc, cung cấp dữ kiện và làm việc với các cơ quan nhân quyền của Liên Hiệp Quốc, các toà đại sứ, Hội đồng Liên hiệp Âu châu, các tổ chức quốc tế và các cơ quan truyền thông. Qua những tiếp xúc này, ngoài mục tiêu vận động sự hỗ trợ cho cuộc tranh đấu cho tự do của Mẹ Nấm, một mục tiêu khác cũng quan trọng ngang bằng là để cho các quốc gia, tổ chức quan tâm nhiều hơn đến tình trạng huỷ diệt môi trường, vi phạm nhân quyền và làn sóng đàn áp, bắt bớ, bỏ tù nhiều người đang xảy ra tại Việt Nam.

Qua sự vận động của MLBVN, ngày 14.06.2018, Uỷ ban Bảo vệ Ký giả đã quyết định trao giải thưởng Tự Do Báo Chí Quốc Tế 2018 cho Mẹ Nấm.

Bên cạnh đó, MLBVN đã liên lạc thông báo với nhiều đoàn thể tư nhân ngoại quốc để đem vấn đề Việt Nam, thảm họa môi trường, đàn áp nhân quyền trình bày với họ. Một trong những tổ chức đã dành nhiều cảm tình cho Mẹ Nấm là tổ chức ACAT tại Pháp và những thành viên của họ đã gửi hàng trăm thiệp thư để bày tỏ mối quan tâm và lòng thương yêu đối với Mẹ Nấm trong tù.

Những diễn biến xảy ra trong tiến trình vận động

Ngày 30.05.2017 Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc công du Hoa Kỳ. Kết quả của cuộc thương thảo không đạt được như Nguyễn Xuân Phúc mong muốn. Vấn đề của Nguyễn Ngọc Như Quỳnh cũng được đưa ra. Kết quả của chuyến công du là 20 hợp đồng trị giá 10 tỉ đô la.

Trong suốt 8 gần tháng, kể từ ngày Mẹ Nấm bị bắt (10.10.2016) cho đến lúc ông Phúc sang Mỹ, chế độ đã bỏ tù Mẹ Nấm không định thời hạn, không cho gia đình gặp mặt và không cho phép chính thức có luật sư. Đây là 3 điều do chế độ cố tình đặt ra để sử dụng cho những đổi chác trên bàn cờ thương thảo. Hai ngày sau khi rời Hoa Kỳ và về lại Việt Nam, ngày 02/06/2107, Nguyễn Xuân Phúc chỉ thị các cai tù công an Khánh Hòa cho phép Mẹ Nấm viết thư gửi cho 2 luật sư Võ An Đôn và luật sư Nguyễn Khả Thành để chính thức mời biện hộ cho mình; chấm dứt tình trạng cầm tù vô thời hạn và đưa Mẹ Nấm ra xử vào ngày 29.06.2017; đồng thời cho phép bà Nguyễn Tuyết Lan vào thăm con gái lần đầu tiên vài ngày trước phiên tòa.

Tuy nhiên, Bắc Kinh đã gia tăng áp lực và Nguyễn Phú Trọng đang bắt đầu có những nỗ lực cho cuộc đốt lò sẽ xảy ra nên Hà Nội đã nhượng bộ. Một vài người bạn làm trong Bộ Ngoại giao cho biết Hà Nội có thể đồng ý một đề nghị vào buổi sáng và đổi ý vào buổi chiều sau một cú gọi từ Bắc Kinh.

Ngày 29.06.2017, một tháng sau khi Nguyễn Xuân Phúc đi Mỹ, nhà cầm quyền đưa Mẹ Nấm ra xử tại phiên toà sơ thẩm và tuyên án bỏ tù Mẹ Nấm 10 năm. Một bản án nặng nề ngoài sự phỏng đoán của tất cả mọi người. Một người bạn từng học cùng với con gái của Donald Trump tại University of Pennsylvania cho biết sau khi nghe tin về bản án, bà Melania Trump đã quyết định chờ đến cuối tuần, khi cả nhà có thì giờ riêng, thuận tiện hơn là những ngày bận rộn trong tuần, để nói chuyện với Tổng thống Trump về vấn đề của Mẹ Nấm.

Cuộc vận động tự do cho Mẹ Nấm từ đó lại đối diện thêm với muôn vàn khó khăn và thử thách. Những gì xảy ra trong một thời gian ngắn sau đó cho thấy tình hình lại trở nên u ám:

- Ngày 05.07.2017 Nguyễn Xuân Phúc đến Hamburg, Đức quốc, tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G20. Bà Thủ tướng Đức là Angela Merkel chỉ gặp ông thủ tướng CSVN tại khách sạn. Những người bạn của MLBVN đang làm việc trong guồng máy chính phủ Hoa Kỳ cho biết đã có những trao đổi bên lề hội nghị về trường hợp của Mẹ Nấm. Kết quả chỉ được tóm gọn trong 1 câu từ phía CSVN: "áp lực của Bắc Kinh mạnh quá!"

- Ngày 23.07.2017, Tô Lâm chỉ huy kế hoạch và an ninh mật vụ Hà Nội bắt cóc Trịnh Xuân Thanh tại Bá Linh. Điều này cho thấy Nguyễn Phú Trọng đã quyết định hoàn toàn ngả theo và lệ thuộc vào Bắc Kinh, không cần quan tâm đến mối quan hệ Việt-Đức, với Liên minh Âu châu, cũng như hệ quả thương thảo của hiệp ước EVFTA.

- Ngày 24.07.2017 nhà cầm quyền CSVN đã ra lệnh công ty Repsol ngừng hoạt động khai thác dầu-khí tại biển Đông sau khi Bắc Kinh gia tăng áp lực quân sự để đe dọa.

- Ngày 24.07.2017, Nguyễn Xuân Phúc đến Formosa và chụp hình cá tung tăng bơi lội trong hồ nước thải Formosa, chính thức kết luận Formosa 100% an toàn và 100% đầu hàng Bắc Kinh trong hiểm hoạ ô nhiễm môi trường.

Nội trong tháng 7 của năm 2017, 4 sự kiện trên đã cho MLBVN biết được Hà Nội đã đầu hàng Bắc Kinh và sẽ không có thay đổi nào về mức án trong kỳ xử phúc thẩm vào cuối tháng 11 năm 2017.

Tự Do

Trước những biến chuyển của tình hình, MLBVN vẫn vững tin rằng tình thế sẽ thay đổi. Những người bạn ngoại quốc đồng hành trong cuộc vận động tự do cho Mẹ Nấm cũng tin vào điều đó. Tuy nhiên, các thành viên nòng cốt của MLBVN nghĩ rằng có thể sẽ chấp nhận điều kiện mà chế độ đặt ra: đó là blogger Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh sẽ bị tống xuất khỏi Việt Nam. Tuy nhiên, MLBVN đòi hỏi mẹ và 2 con của Mẹ Nấm phải được cùng đi - đây là cách duy nhất để Mẹ Nấm chấp nhận. Các thành viên MLBVN đã tìm cách để chuyển dự kiến này đến Mẹ Nấm trong tù để thuyết phục Mẹ Nấm đồng ý.

Cuối tháng 3, 2018 Tổng thống Donald Trump bãi nhiệm Bộ trưởng Ngoại giao Tillerson vì ông này không đủ bản lãnh và mạnh đủ để đối đầu với Bắc Kinh. Thay vào đó là ông Mike Pompeo đang là Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ.

Tháng 6, 2018 Tổng thống Trump khởi động cuộc chiến tranh thương mại với Bắc Kinh. 25% thuế được áp đặt lên 34 tỉ USD các mặt hàng nhập từ Tàu. Giữa tháng 8 thêm 16 tỉ USD. Tháng 9 thêm 200 tỉ USD.

Ngày 07.07.2018 Mẹ Nấm bắt đầu cuộc tuyệt thực trong tù trong lúc các thành viên bên ngoài đẩy mạnh cuộc tranh đấu. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, các Toà đại sứ nước ngoài tại Việt Nam, các Ủy ban Nhân quyền của LHQ và các Tổ chức quốc tế được thông báo và cập nhật sát sao về tình hình tuyệt thực của Mẹ Nấm. Áp lực đòi hỏi vào tù thăm gặp Mẹ Nấm tới tấp gửi đến nhà cầm quyền CSVN từ mọi phía.

Trước viễn cảnh kinh tế Trung cộng sẽ bị suy sụp bởi cuộc chiến thương mại, Hà Nội bắt đầu nhượng bộ và tìm cách hàn gắn mối bang giao với Đức, cộng đồng chung Âu Châu và đặc biệt là Hoa Kỳ. Ngày 23.07.2018 nhà cầm quyền CSVN cuối cùng phải chấp nhận đề nghị và để nhân viên toà đại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội vào thăm Mẹ Nấm tại trại giam số 5, Thanh Hóa.

Ngày 11.07.2018 nhân viên của Toà Đại sứ và Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thông báo cho thành viên của MLBVN là nhà cầm quyền CSVN đã đồng ý trả tự do cho blogger Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh và cũng đồng ý để cả nhà sang định cư tại Mỹ. Tuy nhiên, phía nhà cầm quyền không cho biết ngày nào Nguyễn Ngọc Như Quỳnh ra khỏi nhà tù.

Trong khi chờ đợi nhà cầm quyền thông báo ngày đi chính thức của gia đình, MLBVN đã hoàn tất mọi thủ tục giấy tờ bảo lãnh cho Mẹ Nấm và gia đình với Sở Di trú Hoa Kỳ. Ngày 23.08.2018 bà Tuyết Lan cùng 2 cháu Nấm và Gấu đi Sài Gòn để làm thủ tục Visa nhập cảnh Hoa Kỳ.

Ngày 28.08.2018 gia đình nhận được Visa để nhập cảnh Hoa Kỳ và Visa sẽ hết hạn vào ngày 26.09.2018. Tuy nhiên, đến ngày 20/09/2018 nhân viên của Bộ Ngoại giao Việt Nam nêu lý cớ là do thiếu nhân sự vì những người phụ trách hồ sơ của Mẹ Nấm phải đi sang Úc tham dự Hội nghị cho nên vẫn chưa có thể xác định ngày trả tự do cho Mẹ Nấm.

Do đó ngày 20.09.208 gia đình của Mẹ Nấm phải đi gia hạn Visa lần 2 với và ngày hết hạn sẽ là 19.10.2018. Sau đó, Hoa Kỳ thông báo cho VN là ngày trả tự do cho Mẹ Nấm trễ nhất là ngày 26.09.2018.

Vào lúc 16h02 chiều ngày 28.09.2018 nhà cầm quyền CSVN thông báo sẽ thả Mẹ Nấm vào ngày 03.10.2018, và dự kiến ngày rời Việt Nam sẽ là 03.10.2018 hoặc 04.10.2018 và đây là "sự đồng ý sau cùng đã được phê chuẩn". Mạng lưới Blogger VN chuẩn bị lấy vé cho Mẹ Nấm và gia đình.

Chỉ 1 giờ sau, lúc 17h04 BNG Việt Nam lại cho biết là có vấn đề trong đối thoại nội bộ và họ không thể xác định ngày nào sẽ trả tự do cho Mẹ Nấm.

Vào lúc 17h59 ngày 11.10.2018, MLBVN nhận được tin từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết chính thức Mẹ Nấm sẽ được trả tự do vào ngày 17.10.2018, tức chỉ 2 ngày trước khi visa lần 2 của gia đình hết hạn.

6:30 sáng, 17.10.2018, 2 xe mang biển số 80 của Bộ Công an và 1 xe 16 chỗ ngồi của trại giam đã chở Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh rời trại giam để tống xuất Mẹ Nấm ra khỏi Việt Nam. Vì vé chuyến bay sẽ cất cảnh lúc 12 giờ trưa nên xe CA cố ý dừng lại ở trạm Cầu Giẽ Ninh Bình, nghỉ 40 phút để khi đến sân bay Nội Bài là gần sát giờ bay. CA đã hộ tống Mẹ Nấm vào cổng sau dành riêng cho nhân viên. Tại đây Công an chỉ cho phép Mẹ Nấm gặp nhân viên Đại sứ Quán Hoa Kỳ trong vòng 5'. Sau đó Mẹ Nấm đã lên máy bay cùng nhân viên của sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội. Sau 2 năm 7 ngày, Nguyễn Ngọc Như Quỳnh gặp lại 2 con trên máy bay.

Trưa thứ Tư, ngày 17.10.2018 Nguyễn Ngọc Như Quỳnh và gia đình đã đáp chuyến máy bay EVA 398 rời Hà Nội, quá cảnh tại Taipei và sẽ đến Houston trên chuyến bay EVA 52 vào lúc 11 khuya cùng ngày.

Tự do đã đến với Nguyễn Ngọc Như Quỳnh sau 2 năm 7 ngày. Một giai đoạn mới trong cuộc đời của người phụ nữ tranh đấu cho quyền làm người, cho toàn vẹn lãnh thổ, cho an toàn môi trường sẽ nối tiếp. Không còn được ở quê hương của mình nhưng ở xứ người. Như Nguyễn Ngọc Như Quỳnh đã luôn nói, không ai và không hoàn cảnh nào có thể làm Quỳnh đánh mất khát vọng và ngọn lửa đấu tranh của Quỳnh.

17.10.2018


Mạng Lưới Blogger Việt Nam